Агнішчанін — першапачаткова, малодшы дружыннік старажытна-рускага князя, які кіраваў княжацкай гаспадаркай, дваром, слугамі. У XI—XIII стст. старшы дружыннік, «княжой муж», баярын.

Звестак пра іх у пісьмовых крыніцах мала. Гэта першым чынам чатыры артыкулы Кароткай рэдакцыі «Рускай Праўды», пачынаючы з «Праўды Яраславічаў» (арт. 19 — 21, 33), два артыкула «Прасторнай праўды» (арт. 12, 78), паведамленні Наўгародскага Першага летапісу (руск.)  бел. пад 1166, 1195 і 1234 гг., і згадванне ў «Статуце князя Яраслава аб масцех».


Згодна расійскаму гісторыку С.М. Салаўёву агнішчанін «Праўды Яраславічаў» у іншых спісах «Рускай Праўды» замяняецца выразам «княж муж», улічваючы кантэкст артыкулаў 19 — 22, 33 Кароткай рэдакцыі «Рускай Праўды», дзе агнішчанін аказваецца ў цеснай сувязі з іншымі княжымі мужамі, з жыццём княжага дамена, даследчыкі прыйшлі да адназначнай высновы пра блізкасць агнішчан з князем, з яго дваром - «агнішчам» (С.М. Салаўёў, П.М. Мрочак-Драздоўскі, М.Ф.Уладзімірскі-Буданаў, М.П.Паўлаў-Сільванскі, А.Я.Прэснякоў (руск.)  бел. , С.У.Юшкоў (руск.)  бел. , Б.А.Раманаў (руск.)  бел. ).

Меркаванні гісторыкаў разашліся пры больш пэўнай характарыстыцы гэтай групы княжых людзей. Панаваў пункт гледжання пра прыналежнасць агнішчан да найблізкага асяроддзя князя, да старэйшай дружыны (С.М. Салаўёў, П.М. Мрочак-Драздоўскі, М.Ф.Уладзімірскі-Буданаў і інш.). У 1901 г. М.П.Паўлаў-Сільванскі пісаў пра агнішчан як «вышэйшым разрадзе» дружыны, аднак пасля пісаў, што гэта «наогул княжыя дружыннікі, княжы мужы, як старэйшыя, так і малодшыя».

Аб прывілеяваным становішчы агнішчаніна сведчыць «Руская праўда», якая за яго забойства вызначала двайны штраф у 80 грыўняў.

Зноскі

  1. Правда Русская: [в 3 т.] / Ин-т истории АН СССР; Под ред. Б. Д. Грекова; [вст. статья В. П. Любимова, с. 11―54]. [Т.] 1: Тексты: [печатная транскрипция] / Подг. к печати: В. П. Любимов [и др.]. - М. - Л.: Изд-во АН СССР, 1940. - 505 с.
  2. Новгородская первая летопись старшего и младшего изводов / АН СССР, Ин-т истории; [под ред. и с предисл. А. Н. Насонова]. - М. - Л.: Изд-во АН СССР, 1950. - 640, [1] с., [5] л. факсим. - С. 32, 42, 73, 219, 234, 235, 283. адзін раз агнішчане згаданы ў Маскоўскім летапісным зборы канца XV ст., але ў перадачы наўгародскай падзеі (то ж у Цвярскім летапісе пад 1165 г.); Филин Ф.П. Происхождение русского,украинского и белорусского языков: Историко-диалектологич. очерк / АН СССР, Ин-т рус. яз. - Л.: Наука, 1972. - 656 с. - С. 585, 586.
  3. Российское законодательство X-XX веков: [Тексты и коммент.]. В 9-ти т. / Под общ. ред. [и с предисл.] О. И. Чистякова. Т. 1. Законодательство Древней Руси / Отв. ред. В. Л. Янин. - М.: Юрид. лит., 1984. - 430 с., ил., факс. - С. 236 - 238.
  4. Правда Русская: [в 3 т.] / Ин-т истории АН СССР; Под ред. Б. Д. Грекова; [вст. статья В. П. Любимова, с. 11―54]. [Т.] 2: Комментарии / Сост.: Б. В. Александров [и др.]. - М. - Л.: Изд-во АН СССР, 1947. - 862 с. - С. 138 - 146.
  5. Павлов-Сильванский Н.П. Феодальные отношения в удельной Руси. - СПб.: Тип. В. С. Балашев и Кº, 1901. - 82 с. - С. 5.

Літаратура


Гэты артыкул выкарыстоўвае матэрыял з Вікіпедыі артыкула Агнішчане, які вылучаецца пад Creative Commons Attribution-Share-Alike License 3.0.